«Βροχὴ» διαττόντων ἀστέρων ( «πεφταστέρια») στὸν βραδυνὸν Οὐρανὸν τῆς 12ης καὶ 13ης Αὐγούστου

Ὑπό τοῦ Λιβαθινοῦ Ἀγγέλου

Καθηγητοῦ Μαθηματικῶν

 

Ἕνα ἀπὸ τὰ  πλέον ἐντυπωσιακὰ φαινόμενα τοῦ οὐρανοῦ, κατὰ τὴν καλοκαιρινὴν περίοδον, εἶναι ἡ αἰφνιδία ἐμφάνιση στὸν Οὐρανὸ, κατὰ τὶς  βραδυνὲς ὧρες, κινουμένων φωτεινῶν "σωμάτων", τὰ ὁποῖα ἀφήνουν συχνὰ πίσω τους μίαν ἐντόνως φωτεινὴν οὐρά, καὶ ἀμέσως, μετὰ 2-3 δευτερόλεπτα, ἐξαφανίζονται!

Ἀφοῦ, δηλαδή, κατὰ τὴν ἀστραπιαία κίνησήν των, λάμψουν στὸν οὐρανὸν  ἐπὶ 2-3 δευτερόλεπτα σὰν φωτοβολίδες μὲ ἔντονην λάμψη, σβήνουν καὶ ἐξαφανίζονται μέσα εἰς τὴν γηΐνην ἀτμόσφαιρα.

Αὐτὰ τὰ  φωτεινὰ σώματα ὀνομάζονται μ ε τ έ ω ρ α .(1)

Ἡ ἐπιστήμη τῆς Ἀστρονομίας  διακρίνει τὰ  μ ε τ έ ω ρ α , ἀναλόγως τοῦ μεγέθους των, σὲ  δ ι ά τ τ ο ν τ ε ς  ἀστέρες (2),  σὲ β ο λ ί δ ε ς,   καί  σὲ   μ ε τ ε ω ρ ί τ ε ς.

 Κάθε χρόνο, καὶ κατὰ τὸ διάστημα 9-14  Αὐγούστου, παρατηροῦμε κατά τὶς βραδυνὲς ὧρες στὸν Οὐρανὸ πλῆθος διαττόντων ἀστέρων, ποὺ διασχίζουν τὸν νυκτερινὸν Οὐρανὸν, ἐμφανιζομένων αἰφνιδίως, καὶ μὲ ἔντονη λάμψη γιὰ 2-3 δευτερόλεπτα, ἀκολούθως δὲ  αὐτοὶ ἐξαφανίζονται στὴν ἀτμόσφαιρα. Αὐτοὶ οἱ διάττοντες  τοῦ Αὐγούστου ὀνομάζονται καὶ Περσεῖδες ( ὀνομ.  ὁ Περσείδης), ἐκ τοῦ ἀστερισμοῦ τοῦ Περσέως.

Καί ἐφέτος, οἱ Περσεῖδες θὰ ἐμφανισθοῦν μὲ ἔξαρση  κατά τὸ διήμερον, 12-13 Αὐγούστου, ὁπότε θὰ ἔχουμε βροχὴ διαττόντων ἀστέρων, ὁρατῶν κατὰ τὶς βραδυνὲς ὧρες.

 

Ἡ ἑλληνικὴ Λαϊκὴ Παράδοση ἔχει ἀποδώσει γενικῶς στούς διάττοντες ἀστέρες τό ὄνομα «πεφταστέρια»( πέφτω, ἀστέρι), καὶ, συμφώνως πρὸς αὐτὴν τὴν Παράδοση, ὅταν κάποιος ἰδῆ ἕνα «πεφταστέρι», καί προλάβη, πρὶν «πέση» τὸ «πεφταστέρι», νὰ κάμη μίαν εὐχὴ, τότε αὐτὴ θὰ πραγματοποιηθῆ!

Κατά τὴν Ἑλληνικὴν Μυθολογία, οἱ διάττοντες ἀστέρες τοῦ Αὐγούστου ( Οἱ Περσεῖδες)  εἶναι τὰ … «ἀστεράκια», ποὺ εἶδε ἡ Δανάη, ὅταν ἔπεσε στὴν... ἀγκαλιὰ τοῦ Διός! 

 

Οἱ Περσεῖδες  εἶναι πάντοτε ὁρατοὶ σὲ κάθε τόπον τοῦ Βορείου Ἡμισφαιρίου, καὶ συνεπὼς εἶναι ὁρατοὶ καὶ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα.

Τὸ ἀκτινοβόλο σημεῖο τῶν Περσείδων( δηλαδή τὸ σημεῖον ἀπὸ ὅπου φαίνεται, ὅτι ἔρχεται ἡ βροχὴ διαττόντων ἀστέρων) θὰ εὑρίσκεται ἀνάμεσα στὸ βορειοανατολικόν τμῆμα τοῦ οὐρανοῦ καὶ στὸ ζενίθ ( μεταξύ Β-Α  καί Ζ).

 

Ἐὰν, λοιπὸν,  θέλουμε νά παρακολουθήσουμε τὴν βροχὴν τῶν Περσείδων ( ἐξ ἐνδιαφέροντος ἤ γιὰ νὰ … κάμουμε μίαν εὐχήν!) τά βράδυα τοῦ διημέρου ( 12-13 Αὐγ.), τότε ( ὅποια στιγμὴ μετά τὶς 10.30 τὸ βράδυ μέχρι καὶ τὶς  πρωϊνὲς ὧρες) ἐπιλέγουμε ἕνα σκοτεινὸ μέρος, μακρυὰ ἀπὸ τὰ φῶτα τὴς πόλης,  στρέφουμε τὸ πρόσωπὸν σας πρὸς ΒΑ  ( βόρειο-ἀνατολικὰ) καὶ πρὸς τὰ πάνω. Περιμένουμε ὀλίγον, καὶ ἀμέσως θὰ ἐμφανισθοῦν διάττοντες μέ  ρυθμὸν περίπου ἕνας-δύο διάττοντες ἀνά λεπτό! 
Βασικὴ προϋπόθεση, βεβαίως, γιὰ νὰ παρατηρήσουμε τὸ φαινόμενο εἶναι τὸ ἔναστρον τοῦ οὐρανοῦ  στὰ ΒΑ( νά μὴν ἔχει σύννεφα δηλαδὴ ὁ οὐρανός στά βόρειο-ἀνατολικά!)

 

  Ἐὰν ἡ Σελήνη δὲν ἐφώτιζε τόσο πολὺ, ὅπως φωτίζει κατὰ τὶς 12-13 Αὐγούστου, τότε τὰ ἀποτελέσματα τῶν παρατηρήσεών μας θὰ ἦσαν πλέον ἐντυπωσιακά!

Καλήν Παρατήρηση! 

………………………………..

Ἀλλά,  τὶ εἶναι καὶ πόθεν προέρχονται  γενικῶς οἱ διάττοντες ἀστέρες;

Πῶς ἐξηγεῖται ἐπιστημονικῶς τό ἐντυπωσιακό ἀστρονομικὸν φαινόμενο τῆς «βροχῆς διαττόντων ἀστέρων»;

Κατωτέρω, θὰ ἐπιχειρήσουμε νά δώσουμε μίαν, κατὰ τὶς ἐπιστημονικὲς θέσεις τῆς Ἀστρονομίας, ἀπάντηση στά ἐρωτήματα αὐτά:

 

Οἱ διάττοντες ἀστέρες( ὅπως καὶ τὰ ἄλλα μετέωρα, δηλ. οἱ βολίδες καὶ οἱ μετεωρίτες) προέρχονται συνήθως ἀπὸ ὡρισμένους κομῆτες, οἱ ὁποῖοι ἔχουν, μερικῶς εἴτε ὁλικῶς, διαλυθῆ καὶ ἀκολουθοῦν  τὴν περὶ τὸν Ἥλιον τροχιὰ  τῶν κομητῶν ἐκ τῶν ὁποίων προέρχονται ἤ ἀκολουθοῦν τροχιά, προσεγγίζουσα τὴν τροχιὰ τῶν κομητῶν αὐτῶν.

 

Οἱ διάττοντες ἀστέρες ἔχουν ἐλαχίστην μᾶζα, μὴ ὑπερβαίνουσα τὸ κλάσμα τοῦ γραμμαρίου (σάν κόκκος ἄμμου!) καὶ κινοῦνται εἰς τὸ διάστημα περὶ τὸν Ἥλιον  μέ  πολύ μεγάλες ταχύτητες, συνήθως 15km/ sec ἕως 45 km/sec ( ὅση εἶναι, δηλαδή, σχεδὸν καὶ ἡ ταχύτητα τοῦ κομήτη ἐκ τοῦ ὁποίου προέρχονται).

 

  Ὡς γνωστὸν, ἡ Γῆ κινεῖται περὶ τὸν Ἥλιον μὲ ταχὺτητα 30km/sec ( 108.000 χιλιόμετρα ἀνὰ ὥρα!), ὅταν δὲ ἕνα ρεῦμα διαττόντων ἀστέρων εἰσέλθη εἰς τὴν γηΐνην ἀτμόσφαιρα, τότε, λόγω τῶν μεγάλων ταχυτήτων τόσον τῆς Γῆς περὶ τὸν Ἥλιον, ὅσον καὶ τῶν διαττόντων ἀστέρων, αὐτοὶ ὑφίστανται τεραστίας τριβὰς μετὰ τῶν μορίων τῆς γηΐνης ἀτμοσφαίρας, ὥστε σὲ ὕψος περίπου 120 Km, λόγω καὶ τῆς ἀναπτυσσομένης  μεγάλης θερμότητος, οἱ διάττοντες διαπυροῦνται ἐξωτερικῶς καὶ, ἐξ αἰτἰας τοῦ μικροῦ μεγέθους των ( κόκκος ἄμμου!), κατακαίονται καὶ ἀποτεφρώνονται ἐντὸς τῆς γηΐνης ἀτμοσφαίρας ἐντὸς 2-3 δευτερολέπτων, ἐκπέμποντες ταυτοχρόνως ἔντονον λάμψη τῆς ἐντάσεως τῶν ἀπλανῶν ἀστέρων!  

 Καθὼς δὲ κινοῦνται μὲ  πολύ μεγάλες ταχύτητες, φαίνονται σὰν κινούμενοι ἀστέρες φωτεινοί, ἀφήνοντες ὄπισθεν αὐτῶν μίαν φωτεινὴν οὐρά, καὶ ἔπειτα ἐξαφανίζονται, δίδοντες τὴν ἐντύπωση, ὅτι «πέφτουν» κάπου στὰ διάστημα. Γι’ αὐτὸ καὶ ἐπικράτησε νά ὀνομάζονται ἐπιστημονικῶς μὲν   δ ι ά τ τ ο ν τ ε ς (2)   ἀστέρες, ἀπὸ τὸν  λαὸ μας δὲ ὀνομάζονται «πεφταστέρια».

 

  Διάττοντες ἀστέρες μποροῦμε νά παρακολουθήσουμε στὸν οὐρανὸ  σποραδικῶς καθ’ ὅλην σχεδὸν τὴν διάρκεια τοῦ ἔτους, σὲ ὡρισμένες, ὅμως, ἡμερομηνίες οἱ παρατηρούμενοι διάττοντες ἀστέρες εἶναι πολυπληθεῖς, ἀποτελοῦντες μετεωρικὰ σμήνη ἤ μετεωρικὰ ρεύματα, τὰ ὁποῖα περιφέρονται περὶ τὸν Ἥλιον. Ὡρισμένες, μάλιστα, νύκτες παρατηρεῖται ἀσυνήθιστα μεγάλος ἀριθμὸς διαττόντων ἀστέρων, ὁπότε λέμε τότε, ὅτι ἔχουμε «βροχή» διαττόντων ἀστέρων.

 Ὅταν ἔχουμε βροχή διαττόντων ἀστέρων, μποροῦμε, μέ  λίγη περισσότερη προσοχή, νά παρατηρήσουμε, ὅτι οἱ οὐρὲς τῶν διαττόντων, κινούμενες, φαίνονται νὰ προέρχονται ἀπὸ ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ σημεῖο τοῦ οὐρανοῦ, τὸ ὁποῖον ὀνομάζεται ἀκτινοβόλον σημεῖον.  Τοῦτο, βεβαίως, δὲν εἶναι ἀκριβῶς ἕνα σημεῖο, ἀλλὰ μία μικρὴ περιοχὴ τοῦ οὐρανοῦ.

  Ἀπὸ τὴν θέση μέσα στοὺς διαφόρος ἀστερισμούς, ὅπου εὑρίσκεται τὸ ἀκτινοβόλον σημεῖον, παίρνουν καὶ τὸ ὄνομὰ τους οἱ  παρατηρούμενοι διάττοντες ἀστέρες.

Ἔτσι ἔχουμε τοὺς Περσεῖδες, ποὺ εἶναι οἱ διάττοντες τοῦ Αὐγούστου (κορύφωση: 9-14) , καὶ ὀνομάζονται ἔτσι, ἐπειδὴ τὸ ἀκτινοβόλον σημεῖον αὐτῶν εὑρίσκεται στὸν Ἀστερισμὸν τοῦ Περσέως ( δηλαδή οἱ διάττοντες αὐτοὶ φαίνεται νά προέρχονται ἀπὸ τὸν ἀστερισμὸν τοῦ Περσέως, Β-Α !)

 Ἔχουμε, ἀκόμη, τοὺς Λεοντῖδες, ποὺ εἶναι οἱ διάττοντες τοῦ Νοεμβρίου (κορύφωση: 10-20), καὶ ὀνομάζονται ἔτσι, ἐπειδὴ τὸ ἀκτινοβόλον σημεῖον αὐτῶν εὑρίσκεται στὸν Ἀστερισμὸν τοῦ Λέοντος ( δηλαδή οἱ διάττοντες αὐτοὶ φαίνεται νά προέρχονται ἀπὸ τὸν ἀστερισμὸν τοῦ Λέοντος!).

Ὁμοίως, ὑπάρχουν καὶ ἄλλα ὀνόματα διαττόντων ἀστέρων, προερχόμενα ἀπὸ τὰ ὀνόματα  τῶν  ἀστερισμῶν, ἐντὸς τῶν  ὁποίων φαίνεται, ὅτι εὑρίσκονται τὰ  ἀκτινοβόλα σημεῖα τους.

..........................
 Ἄγγελος  Λιβαθινὸς

Μαθηματικὸς
.......................

Σημειώσεις

(1)   Τά Μετέωρα, τῶν Μετεώρων/  ἐκ τοῦ ἐπιθέτου: ὁ, ἡ  Μετέωρος, τό Μετέωρον: ( μετὰ +ἐώρα ἤ αἰώρα)=αἰωρούμενος, ὑψωμένος ὑπεράνω τοῦ ἐδάφους

(2)    Ὁ Διάττων, τοῦ Διάττοντος / μετοχή ἐνεστῶτος τοῦ ρήματος:  διάττω= ὁρμῶ διὰ μέσου, ἐμφανίζομαι αἰφνιδίως καὶ ἐξαφανίζομαι.

………………
Βιβλιογραφία

1) Εἰσαγωγὴ εἰς τὴν Ἀστροφυσικήν, 1970. Δημ. Κωτσάκη, Καθηγ. Παν/μίου Ἀθηνῶν
2) Νέοι Ὁρίζοντες στὴν Ἀστρονομία , 1977.  Δημ. Κωτσάκη, Καθηγ. Πανεπ/μίου Ἀθηνῶν
3) Ὁ Ἥλιος  καὶ οἱ Πλανῆται, 1964.   Δημ. Κωτσάκη, Ὑφηγ. Πανεπ/μίου κ΄ Πολυτεχνείου  Ἀθηνῶν
4) Κοσμογραφία ΣΤ΄ Γυμνασίου, 1972.  Δ. Κωτσάκη, Κ. Χασάπη 
5) Ἡ  Γῆ εἰς τὸ  Δάστημα, 1970.  HUGH  ODISHAW, μετάφρασις Γεωργίου Μπάνου.
..........................