Τρίτη, 4 Ιαν. 2011: Μερική Έκλειψη τού Ηλίου, Ορατή καί από τήν Ηλεία !

Τό νέον έτος 2011 εισέρχεται στήν ζωή μας μέ ένα από τά πλέον εντυπωσιακά αστρονομικά φαινόμενα, τήν έκλειψη τού Ηλίου.

 Γιά τούς προληπτικούς, αυτό, δηλαδή η έναρξη τού έτους μέ έκλειψη τού Ηλίου, είναι κακός οιωνός ! Δέν θά έχουν, βεβαίως, καί άδικο, άν αναλογισθούμε τά εξοντωτικά μέτρα, που έχει σχεδιάσει νά εφαρμοσθούν εφέτος σέ βάρος τών εργαζομένων η κυβέρνηση τού « Μνημονίου» καί τού ΔΝΤ!

Αυτή η έκλειψη τού Ηλίου, τής Τρίτης 4 Ιανουαρίου 2011, θά είναι μερική, δηλαδή θά καλυφθή από τόν δίσκο τής σελήνης μόνον ένα μέρος τού δίσκου τού Ηλίου.

Η μερική Έκλειψη τού Ηλίου, δηλαδή, οφείλεται στο γεγονός, ότι ο δίσκος τής Σελήνης μπαίνει μπροστά από τόν δίσκο τού Ηλίου, τόν οποίον εμείς βλέπουμε, τόν καλύπτει μερικώς, καί επομένως έχουμε μερική οπτική «εξαφάνιση» τού Ηλίου!

Η περιγραφή τού φαινομένου τής Έκλειψης τού Ηλίου, όπως καί τής Έκλειψης τής Σελήνης, μπορεί νά δοθή μέ απλόν τρόπο, καί η εξήγησή του απαιτεί τήν συνδρομή τών Μαθηματικών.

Οι Αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι εγνώριζαν καί ερμήνευαν επιστημονικώς τό φαινόμενο, έδωσαν αυτήν τήν πολύ όμορφη λέξη : «Έκλειψη», γιά νά αποδώσουν τό φαινόμενο αυτό, καί η λέξη αυτή υπάρχει ως όρος σέ όλες τίς Γλώσσες τού κόσμου: «Eclipse».

Παρ’ ότι η έκλειψη αυτή δέν θά είναι ολική, δηλαδή δέν θά καλυφθή όλος ο δίσκος τού Ηλίου, τό φαινόμενο θά είναι εντυπωσιακό, όπως ήτανε πάντοτε γιά τούς ανθρώπους από αρχαιοτάτων χρόνων μία έκλειψη Ηλίου.

Έτσι, καθώς ο δίσκος τού Ηλίου θά καλυφθή από τόν δίσκον τής σελήνης μόνον μερικώς, ο ουρανός θά σκοτεινιάσει μερικώς, αναλόγως τού ποσοστού κάλυψης τού δίσκου τού Ηλίου σέ κάθε τόπον.

Αυτή η πρώτη Ηλιακή έκλειψη τού έτους θά αρχίσει τήν ώρα 8:40 π.μ. ( ώρα Ελλάδος) από τήν Βόρεια Αλγερία, καί θα είναι ορατή από όλην σχεδόν τήν Ευρώπη, από τήν Βόρεια Αφρική καί από τήν Κεντρικήν Ασία.

Τό μέγιστο ποσοστό κάλυψης τής διαμέτρου τού Ηλιακού δίσκου κυμαίνεται από τόπου εις τόπον, μέ ελάχιστο ποσοστόν περίπου 20% στήν εκκίνησή της, στήν Αλγερία, ποσοστόν τό οποίον, αυξανόμενον πρός βορράν, φθάνει τό 80% στήν Βόρεια Σουηδία.

Στήν Ελλάδα, τό μέγιστο ποσοστό κάλυψης τής διαμέτρου τού δίσκου τού Ηλίου θά κυμανθή στό 65%-72% περίπου, αναλόγως τού τόπου από όπου θά παρατηρούμε τό φαινόμενο. Τό μέγιστο αυτό ποσοστό θά παρουσιασθή στήν μέγιστη φάση τής έκλειψης, δηλαδή περίπου τήν ώρα 10.23 π.μ. ( γιά τήν Αθήνα), εφόσον βεβαίως δέν θα καλύπτεται ο ουρανός από πυκνά σύννεφα.

Η εξέλιξη τού φαινομένου στόν Καρδαμά Ηλείας

Γιά τόν Καρδαμά,  η έκλειψη θά ξεκινήσει μέ τήν πρώτη επαφή τής σκιάς τής Σελήνης επί τού δίσκου τού Ηλίου στίς 08ω.54'.39''.
Τό μέγιστο τής εκλείψεως στόν Καρδαμά θά συμβή στίς 10ω.18'.51'', μέ μέγεθος έκλειψης κατ'  αυτήν τήν στιγμή  66,806% (ως μέγεθος έκλειψης ορίζεται τό ποσοστό κάλυψης τής διαμέτρου τού Ήλιου από τήν Σελήνη), ενώ τό ποσοστό σκίασης  τού ηλιακού δίσκου θά είναι 57,458%. Η έκλειψη στόν Καρδαμά  θά ολοκληρωθή στίς 11ω.52'.31'', δηλαδή θά διαρκέσει περίπου τρείς ώρες!

Συνοπτικώς:
Στήν περιοχήν τού Καρδαμά Ηλείας, η εξέλιξη τού φαινομένου θά έχει ως εξής:

Έναρξη τής μερικής εκλείψεως:                            ώρα 08ω. 54’ . 39’’

Μέγιστον τής μερικής εκλείψεως:                         ώρα 10ω. 18’ . 51’’

Τέλος τής μερικής εκλείψεως:                               ώρα 11ω. 52΄. 31’’

Διάρκεια τής μερικής εκλείψεως στόν Καρδαμά:     2 ώρες, 57’ καί 52’’

( Τίς ίδιες περίπου ώρες, μέ διαφορά ολίγων λεπτών ή δευτερολέπτων, εξελίσσεται τό φαινόμενο καί σέ άλλες περιοχές τής Ελλάδος).

Η Περιοδικότητα τών Εκλείψεων. Ο Σάρος

Μέσα σέ χρονικό διάστημα 18 ετών, 11 ημερών καί 8 ωρών ( 6.585 καί 1/3 ημερόνυκτα) πραγματοποιούνται 43 Εκλείψεις τού Ηλίου καί 28 Εκλείψεις τής Σελήνης, οι οποίες επαναλαμβάνονται περιοδικώς σέ κάθε τέτοια χρονική περίοδο.
Αυτό σημαίνει, ότι, μετά από 18 έτη, 11 ημέρες καί 8 ώρες ( δηλαδή στίς 15 Ιανουαρίου τού 2029, καί ώρα περίπου 5 τό απόγευμα, θά συμβή  στήν περιοχήν μας ΜΕΡΙΚΗ  ΕΚΛΕΙΨΗ  ΗΛΙΟΥ , μέ τά ίδια χαρακτηριστικά, όπως αυτή, που εξετάζουμε !!!).

Αυτή η χρονική περίοδος ονομάζεται Σάρος (Saros), καί ήτο γνωστή τόσον στούς Αρχαίους Αιγυπτίους, όσον καί στούς Αρχαίους Έλληνες. Η συγκεκριμένη μερική ηλιακή έκλειψη ανήκει στόν Σάρο 151.

Οι επόμενες, ορατές στήν Ελλάδα,

Ηλιακές εκλείψεις μέχρι τό 2015

Μέχρι τό 2015, από τήν Ελλάδα θά είναι ορατές μόνον δύο Ηλιακές εκλέιψεις, μερικές καί αυτές:

- Τό έτος 2013, στις 3 Νοεμβρίου ( Κυριακή), καί

- Τό έτος 2015, στις 20 Μαρτίου ( Παρασκευή).

Μερικές εκλείψεις σέ όλον τόν κόσμο σημειώνονται 2 – 3 φορές ετησίως καί είναι ορατές από διάφορα καί όχι από όλα τά σημεία τού πλανήτη.

Μία ΟΛΙΚΗ ΕΚΛΕΙΨΗ τού Ηλίου, που αναμένεται μέ ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τούς αστρονόμους, είναι εκείνη, που θα πραγματοποιηθή στίς 13 Νοεμβρίου τού 2012 ( Τρίτη) καί θά παρατηρηθή από τό Cairns τής Αυστραλίας. Αυτή η έκλειψη συνδέεται από κάποιους « μυστικιστές» μέ τό... τέλος τού κόσμου (κατά τίς προβλέψεις τού ημερολογίου τών Μάγια, όπως λένε) ! Στήν Ελλάδα αυτή η έκλειψη δέν θά είναι ορατή ούτε ως μερική.

Άλλες πληροφορίες γιά τίς Εκλείψεις

* Οι Αρχαίοι Έλληνες εγνώριζαν γιά τίς εκλείψεις τού Ηλίου καί τής Σελήνης, καί τίς προέβλεπαν μέ μαθηματικές μεθόδους.

΄Ετσι ο Θαλής ο Μιλήσιος προέβλεψε τήν έκλειψη τού Ηλίου κατά τήν 28η Μαΐου 585 π.χ., οπότε διεκόπη ο πόλεμος μεταξύ Λυδών και Μήδων!

* Ο Αυστριακός Αστρονόμος T.Von Oppolzer, κατά τήν δεκαετία 1880-1890, υπελόγισε τούς χρόνους πραγματοποίησης 8.000 ηλιακών και 5.200 σεληνιακών εκλείψεων, που συνέβησαν καί θά συμβούν στό χρονικό διάστημα μεταξύ 1207 π.χ. καί 2163 μχ., εδημοσίευσε δέ τά αποτελέσματα τής έρευνάς του στό μνημειώδες έργο του ”Canon der Finsternisse”.

Προειδοποίηση καί πληροφορίες

γιά μίαν ασφαλή παρατήρηση

1) Με γυμνό οφθαλμό δέν επιτρέπεται νά παρατηρήσετε τόν ήλιο κατά τήν διάρκεια τού φαινομένου, έστω καί αν είναι μερική η έκλειψη!

2) Ακόμα καί τό 99,5% τής επιφάνειας τού ηλιακού δίσκου νά κρυφθή πίσω από τήν Σελήνη, τό υπόλοιπο 0,5% είναι αρκετό γιά νά προκαλέσει σοβαρές καί ανεπανόρθωτες βλάβες στήν όραση.

3) Μήν παρατηρείτε τήν έκλειψη μέ κιάλια ή μέ τηλεσκόπιο, χωρίς τό κατάλληλο φίλτρο! Πολλοί παρατηρητές έχουν υποστή βλάβη στόν αμφιβληστροειδή, καθώς δέν χρησιμοποίησαν ειδικά φίλτρα!

Η βλάβη στήν όραση συμβαίνει χωρίς κανένα αίσθημα πόνου ή ενόχλησης, ενώ τά αποτελέσματα γίνονται αισθητά μετά από ώρες ή καί ημέρες από τό συμβάν.

4) Ποτέ μήν κοιτάζετε τόν Ήλιο μέ αυτοσχέδια μέσα: καπνισμένο γυαλί, μάσκα οξυγονοκόλλησης, κλπ. Υπάρχουν ασφαλή μέσα γιά τήν παρατήρηση τού Ήλιου σέ μία Μερική Έκλειψη.

5) Πέραν τών ειδικών φίλτρων γιά τηλεσκόπια καί φωτογραφικές μηχανές, υπάρχουν, σέ καταστήματα αστρονομικών ειδών καί συσκευών, ειδικά γυαλιά γιά μία ασφαλή παρατήρηση τού φαινομένου τής Εκλείψεως τού Ηλίου. Το κόστος τους είναι χαμηλό: περίπου 3 Ευρώ.

Φυσικά, όπως είπαμε, γιά νά έχουμε μία καλή παρατήρηση, δέν πρέπει νά υπάρχουν σύννεφα στήν περιοχή τού Ήλιου!

Μία πειραματική διάταξη γιά μίαν ακίνδυνη

παρατήρηση τού φαινομένου τής εκλείψεως

Ένας απλός τρόπος καί ακίνδυνη μέθοδος παρατηρήσεως τού φαινομένου τής εκλείψεως έρχεται από τά Γυμνασιακά μαθήματα τής …Οπτικής!:

Παίρνετε ένα κομμάτι χαρτόνι, στό κέντρο τού οποίου ανοίγετε μία μικρή οπή. Κρατάτε στά χέρια σας τό χαρτόνι ( όχι κοιτάζοντας μέσα από τήν τρύπα τόν Ήλιο!) μέ τήν επιφάνειά του κάθετη στήν κατεύθυνση: Ηλιος- Έδαφος ( ή Ήλιος- τοίχος, ή κ.λπ). Τότε, τό είδωλο τού Ήλιου προβάλλεται μέσω τής οπής στό έδαφος ( ή στόν τοίχο), οπότε βλέπετε μόνον τό φωτεινό μέρος τού Ηλίου ( αφού τό σκοτεινό δέν απεικονίζεται). Είναι ένας ασφαλής τρόπος νά παρακολουθήσετε τό φαινόμενο, χωρίς νά κινδυνεύσουν τά μάτια σας!

Καλήν παρατήρηση, λοιπόν!
.................
Άγγελος  Λιβαθινός, Καθηγ. Μαθηματικών